सुर्मा थकुन्नाडामा यसरी खेलिन्छ भुवो भस्सो

भुवभस्सोको उत्पत्ति
भुवोभस्सो, जसलाई प्रख्यात रूपमा भुवा भनिन्छ, उत्पत्तिका विषयमा विभिन्न मतहरू छन्। शास्त्रीय भनाइअनुसार, महाभारत कालमा कौरव-पाण्डवहरूले शस्त्रकला सिक्ने क्रममा हातहतियारसहित गरेका अभ्यास र नाचखेलको एक रूप भुवा, भस्सी, चाली, वा वगली बनेको पाइन्छ। भुवासँग जोडिएको सगुन आँखरले पनि कौरव-पाण्डवसँगको सम्बन्धलाई पुष्टि गर्दछ।

पौराणिक पृष्ठभूमि
पाण्डवहरूका जन्मका लागि बद्रीपहाडमा देवीदेवताका उपासना गरी वरदान मागिएको किम्बदन्ती छ। पाण्डवहरूले भुवो खेल द्रोणाचार्यबाट सिकेको भनाइ पाइन्छ, जसको थप अभ्यास वनवासका क्रममा गरिएको थियो। महाभारत युद्धपछि विजयको खुसीमा कुरुक्षेत्रको मैदानमा भुवा खेलिएको कथन छ।

नेपालका सुदूरपश्चिम क्षेत्र र बझाङ जिल्लामा भुवा खेल्न थालिएको इतिहासमा, कुरुक्षेत्रबाट हरिद्वार, उत्तराखण्ड हुँदै गैरीडोटी, बझाङको गढसम्म भुवा खेल आएको मानिन्छ। त्यसपछि यो खेल गाउँ-गाउँमा प्रचलित भएको जनश्रुति छ।

भुवा पर्वको ऐतिहासिक महत्त्व
यो पर्व हिन्दू धर्म, संस्कृति, र परम्परासँग गहिरो सम्बन्ध राख्दछ। पाण्डवहरूको विजय उत्सवका रूपमा सुरु भएको यो खेलले शक्ति, सहनशीलता, र विजयको प्रतीकलाई झल्काउँछ। भुवा पर्वले एकताको सन्देश दिनुका साथै परम्परागत संस्कृतिको संरक्षण गर्न मद्दत गर्दछ।

तर, आधुनिकतासँगै भुवा पर्वको महत्त्व र उल्लास क्रमशः घट्दो क्रममा छ। यो हाम्रो सांस्कृतिक सम्पदा हो, जसलाई बचाउन र भावी पुस्तालाई हस्तान्तरण गर्नुपर्ने जिम्मेवारी सबैको हो।

सुर्मा थकुन्नाडामा भुवा पर्व
सुर्मा गाउँपालिका-४ को थकुन्नाडा पाटनढुङ्गामा भुव पर्व विशेष रूपमा मनाइन्छ। पूर्णिमाको दिन गाउँभरका मानिस हातहतियार लिएर पञ्चेबाजाको धुनमा भुवा खेल सुरु गर्छन्। पाँच पाण्डवको पूजा गरी सुरुवात गरिने यस पर्वमा मास्याको खाजा चढाउने चलन छ।

औंसीको दिनका गतिविधि
औंसीको दिन भुवा खेल खेलेर घिउ-भात पकाउने चलन छ। यसरी खेल्दै बलेका राकाहरू टाढा फालिन्छन्, र भुवाखडामा चौसिंगे खसी बलि दिइन्छ।

भुवा पर्वका आर्थिक पक्ष
भुवा खेल खेलेर संकलन गरिएको रकम गाउँको मठ-मन्दिर, विद्यालय, नहर, पुलजस्ता सामुदायिक संरचनाहरू निर्माण गर्न प्रयोग गरिन्छ।

पर्वको समाप्ति र महत्व
भुवा पर्व औंसीदेखि पूर्णिमाको अघिल्लो दिनसम्म खेलिन्छ। अन्त्यमा खसी बलि चढाई, डेउडा गाएर मनोरञ्जनसाथ पर्व विसर्जन गरिन्छ।
पूर्व वडाअध्यक्ष पूर्णबहादुर बोहरा भन्नुहुन्छ, "भुवा पर्वले आपसी मेलमिलाप र एकताको भावना झल्काउँछ। यो हाम्रो पहिचान हो, जसलाई बचाउन र भावी पुस्तामा हस्तान्तरण गर्न जरुरी छ।" 

भुव पर्व कति दिनसम्म खेल्ने गरिन्छ त ? 

भुव खेल औंसीदेखि पूर्णिमाको अघिल्लो दिन सम्म खेल्ने गरिन्छ । सो भुव पर्वत तथा बझाङ जिल्लाको सुर्मा गाउँपालिका वडा नम्वर ४ थकुन्नाडा गाउँको पाटनढुङ्गा भुवाखडाबाट सो भूवलाई फर्काएर माल सम्म जहाँ पाण्डपको जन्म भएको ठाउँमा फागहरु पुगाएर गाउँका सात बुढा धामी पुजारी, सम्पूर्ण थकुन्नाडा गाउँवासीहरले भुवाखडामा खसी बोका मारेर राम्रो भोज गरी डेउडा गीत खेल खेलेर गाएर मनोरञ्जनका साथ यस पर्वको विसर्जन गर्ने गरिन्छ ।

लेखक: मीनबहादुर मण्डेल
ठेगाना: छबिस पाथिभेरा गाउँपालिका-७, घट्टे मजखोरी, बझाङ
ईमेल: [email protected]